[Disclaimer: dit is een opiniestuk gebaseerd op de subjectieve mening van de auteur, en op conversaties met collega’s en klanten uit Mekanik Strip.]

Queerness en LGBTQIA+ personages in het superheldengenre. Let’s talk about it!

Het mag voor sommigen misschien een verrassing wezen, maar comics zijn altijd al queer geweest. Alleszins in de zin dat ze gericht waren op een publiek dat zowel “queer” was in de oude zin van het woord, namelijk “odd” of “eccentric”, of gewoon-weg “anders”, en in de huidige, LGBTQIA+ zin van het woord. Comics waren dus een toevluchtsoord voor zij die door de maatschappij als "anders" bestempeld werden. In de eerste plaats heb je dan natuurlijk het stereotiepe beeld van de nerds en geeks, maar ook andere subculturen (denk bijvoorbeeld aan metalheads) en veel minderheids-groepen in het algemeen zochten hun heil bij comics! Nogal logisch, wanneer je erover nadenkt, want comics, en superhelden-comics bij uitstek, boden een fantasiewereld waarin “anderen” zoals zij in een cool, nieuw daglicht geplaatst werden. Inderdaad, er zijn net zoveel queer superhelden om dezelfde reden dat superhelden bij iedereen aanpreken. Het draait om – al dan niet met superkrachten – agency en power te geven aan personen met herkenbare achtergrondverhalen uit alle hoeken van de wereld en alle lagen van de maatschappij.

“Is dat niet wat anachronistisch?” hoor ik je al afvragen, “zeggen dat comics queer waren in tijden waarin LGBTQ-rechten zo goed als onbestaand waren?” Niet bepaald! Zoals gewoonlijk is het een genuanceerd gegeven: queer personen bestonden altijd al natuurlijk. En ook toen waren ze aanwezig in alle aspecten van de samenleving, dus ook in comics. Queer auteurs zijn er altijd geweest, en queer verhalen ook. Zelfs als queer personages in het verleden niet expliciet uit de kast konden zijn, was er nog steeds een groot aantal “queer-coded” personages. Zo kon iedereen zich erin terugvinden. En dat was natuurlijk geen toeval. Het resultaat? Vandaag zijn er veel comic book characters die openlijk queer zijn. Om maar een paar voorbeelden te geven: Harley Quinn, Poison Ivy, Mystique, Loki, Batwoman, Jon Kent, Robin (Tim Drake), John Constantine, Green Lantern (Alan Scott), Taylor Barzelay (Galaxy the Prettiest Star), Cirquit Breaker, The Envoy, Aqualad, Hulkling, Wiccan, Iceman, … the list goes on! Je hoort misschien veel nieuwe namen, maar ook veel oude bekenden. Sommigen zijn al heel lang uit de kast, zoals Constantine vanaf 1992 bijvoorbeeld, en sommige helden draaien al even mee maar hadden hun "coming out" recenter, zoals Alan Scott. En toch is de queer gemeenschap, bijna nooit verrast wanneer zoiets wordt bekendgemaakt. Dat komt omdat zulke personages vaak al lang queer-coded waren. Voor hetero lezers vlogen ze misschien onder de radar, maar voor de queer lezers waren ze heel herkenbaar. Over welke personages dat juist zijn wijk ik hier niet teveel uit, maar dat kan je bijvoorbeeld wel te weten komen in anthologieën zoals The DC Book of Pride.

Hoe zit het dan met de positie van queer personages in de (superhelden-)comics van vandaag? In superheldencomics blijken er tamelijk veel openly queer characters te bestaan (helaas loopt dat voor Hollywood nog wat mis – we’re looking at you MCU!). Dat komt natuurlijk dankzij bovenstaande redenen. Maar er lijkt wel een verschil te zijn met hoe wordt omgegaan met die personages, zowel door de LGBTQIA+ community en comics-community, als de publishers.

Naar mijn mening, die gedeeld wordt door mijn collega’s, is het beste queer super-helden-verhaal een verhaal waarin er normaal wordt omgegaan met queerness. Het is sowieso een fictieve wereld, waarom dan niet een waarin queer zijn genormaliseerd en geaccepteerd is? Met andere woorden, een superheldenverhaal dat in de eerste plaats een verhaal is over het “superheld zijn” en waarin de held queer blijkt te zijn. Een verhaal dat dus sowieso sterk is, en dat niet enkel moet leunen op de queerness van het hoofdpersonage om zo lezers voor zich te winnen. Want dat voelt soms wel wat exploitatief aan, moet ik zeggen. Dit wil natuurlijk niet zeggen dat de queerness van een personage niets te maken kan hebben met het verhaal zelf. In tegendeel, de beste superhelden, en supervillains, worden gevormd door hun omgeving, door hun trauma’s en hun vreugdes. En als die superheld in kwestie queer is, dan is het logisch dat diens levensverhaal mee gevormd wordt door dat grote aspect uit diens leven! Het moet organisch aanvoelen, zoals de romance in een superheldenverhaal trouwens sowieso zou moeten zijn. Bekijk het zo: Superman is in zijn verhalen in de eerste plaats een superheld, en heeft in zijn leven daarnaast een relatie met Lois Lane. Dus met een queer superheld, Tim Drake bijvoorbeeld, kan je exact datzelfde doen (en hebben ze uiteraard ook succesvol gedaan!)

Nu, je moet dat wel in zijn context zien. Bestaande comic-personages die voordien niet openlijk queer waren uit de kast laten komen is een “double-edged sword”. Hoewel dit in het verleden veel meer nodig was, omdat er toen enkel impliciete queer characters waren, kan dit nu soms als onoprecht overkomen. En dat zowel voor de cis/hetero lezers als de (gender)queer lezers! Superheldenverhalen die enkel gaan over het feit dat een character queer is moeten nu eenmaal goed in elkaar zitten voor beide groepen lezers. Anders loop je de kans dat de plot uitdooft. Af en toe zijn er natuurlijk wel van die verhalen die écht goed in elkaar zitten. Neem bijvoorbeeld Jadzia Axelrod’s allegorie over transgender zijn, “Galaxy the Prettiest Star”! Maar vaker dan niet valt het dus tegen wanneer een superheldencomic enkel gaat over de queerness van de protagonist. (Dit geldt uiteraard niet voor andere genres.) Om nog maar te zwijgen van grote multinational publishers die aan queer-washing doen om zo meer geld uit LGBTQIA+ lezers te kunnen slaan, en dan voor de rest niet naar de communities in kwestie luisteren. Soms is het zelfs omgekeerd, en lijkt het wel of publishers blij zijn om met een goedkope oplossing de aandacht te trekken van bigots en xenofoben op het internet om zo "slechte" publiciteit te genereren! Zoiets is voor de lezers niet alleen aanstootgevend, maar ook kwetsend. Zoals ik als zei, belangrijker is wanneer de queer romance van een superheldencomic oprecht is, organsich – zoals bij Harley Quinn of Tim Drake – en vooral geschreven door queer auteurs! Laat hun stemmen maar eens goed gehoord worden. It’s time for comics to incorporate queer stories like any other! Wij staan als winkel dus achter dat laatste, die oprechte verhalen, waarin de protagonist worstelt met alle aspecten van diens leven, het superheld zijn, en het dagelijkse leven. En als de romance queer is, is dat dan des te normaal.

Graag sluit ik deze blogpost af met een aantal aanraders. Want er zijn zoveel queer stemmen uit de comics-wereld die echt goeie dingen uitbrengen. En sommigen doen dat al jaren. We zijn met hen vertrouwd. Phil Jimenez of James Tynion zijn goede voor-beelden. Maar er zijn nog dus veel meer queer comic-makers om te ontdekken. Hieronder een lijstje, samen met nog tal van andere queer verhalen uit onze winkel die we kunnen aanraden! Happy Pride iedereen!

                                                                              Lander (die/hij/zij)

Queer comic creators to check out:

Jadzia Axelrod, Alison Bechdel, Al Ewing, Kieron Gillen, Jeremy Holt, Tove Jansson, Julia Kaye, Sam Maggs, Marieke Nijkamp, Alex Norris, Molly Knox Ostertag, ND Stevenson, James Tynion IV, Tillie Walden, Alyssa Wong, & many, many more!

Queer comic recommendations:

Marvel's Voices: Pride, DC Pride 2022, The DC Book of Pride, Galaxy: The Prettiest Star, It Took Luke, The Color of Always: An LGBTQIA+ Love Anthology, Mooncakes, The Prince and the Dressmaker, Grand Slam Romance, Belle of the Ball, Carmilla: The First Vampire, Gatsby (Jeremy Holt), Laura Dean Keeps Breaking Up with Me, Nimona, Heartstopper, The Girl from the Sea, Northranger (Rey Terciero), & Taproot.

Queer manga recommendations:

Crossplay Love Otaku x Punk, Boys Run the Riot, Moneyshot, X-gender, Given, Love is an Illusion, Mizuno & Chayama, Yuri is my Job, Citrus, Syrup: A Yuri Anthology, Whisper me a Love Song, Cats and Sugar Bowls, My lesbian Experience with Loneliness, & My Solo Exchange Diary